H Μουσικοθεραπεία αποτελεί μια αποδεδειγμένη επιστημονικά κλινική προσέγγιση μέσω της οποίας καλλιεργούνται στοιχεία της ανθρώπινης δραστηριότητας όπως είναι η έκφραση, η δημιουργία, η κοινωνικότητα, ο λόγος, οι γνωστικές δεξιότητες. Πώς όμως η μουσικοθεραπεία υποστηρίζει τα παιδιά με δυσλεξία στην ανάγνωση και σε άλλες γνωστικές δεξιότητες;
«Η Δυσλεξία εντάσσεται στις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και είναι ένας ετερογενετικός όρος που δείχνει ένα θεμελιώδες έλλειμμα στη φωνολογική επεξεργασία (χειρισμός ήχων). Οι ερευνητές έχουν υποθέσει ότι η διαταραχή βρίσκεται κυρίως στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου» (Rolka, Ε. J., Silverman, M. J., 2015).
Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με δυσλεξία;
- Ακουστικές δεξιότητες: Εδώ η βραχυπρόθεσμη μνήμη φέρει την κύρια ευθύνη η οποία έχει να κάνει με την αποθήκευση και επεξεργασία ακουστικών πληροφοριών. Οποιαδήποτε βλάβη σε αυτή, επηρεάζει τις ικανότητες του ατόμου να ανταποκριθεί σε ακουστικές δεξιότητες. Δυσκολίες στο ρύθμο και στο χρόνο μπορούν να συσχετιστούν με φωνολογικές δυσκολίες.
- Αναγνωστικές δεξιότητες: Το διάβασμα παρτιτούρας αποτελεί μια δύσκολη διαδικασία. Το πεντάγραμμο με τα πολλαπλά σύμβολα επάνω στις γραμμές και στα διαστήματα προκαλούν σύγχυση στο μάτι. Για το διάβασμα της παρτιτούρας, οι γνωστικές δεξιότητες όπως μνήμη και η συγκέντρωση είναι απαραίτητες ενώ η πρώτη προσπάθεια ανάγνωσης (prima vista) είναι αρκετά δύσκολη συγκριτικά με άτομα χωρίς μαθησιακές δυσκολίες.
Μηχανικές: Ο συντονισμός δύο κύριων λειτουργιών:
- Κύριες μηχανικές δεξιότητες
- Λεπτομερείς μηχανικές δεξιότητες
Η πρώτη έχει να κάνει με βασικές κινήσεις όπως περπάτημα και η δεύτερη με την δυνατότητα συντονισμού χεριού-ματιού. Ο επιτυχής συντονισμός των δύο αυτών κύριων λειτουργιών συμβάλλει την εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου και την εκτέλεση μουσικού κομματιού.
Δυναμικές και Χροιά: Δυσκολίες στην διαφοροποίηση ηχοχρωμάτων
Δυο βιβλία σχετικά με την μουσική και δυσλεξία τα οποία μπορούν βοηθήσουν την προσπάθεια του μουσικοδασκάλου είναι τα παρακάτω:
- Oglethorpe, 2002. Instrumental music for Dyslexics. A teaching Handbook. Whurr Publishers, London
- Miles, Westcombe and Snowling, 2001. Music and Dyslexia: Opening new doors. Whurr Publishers.
Η ειδικά σχεδιασμένης μέθοδο Cognitivo-Musical Training (CMT) βασίζεται σε τρεις βασικές αρχές σε έρευνα που διεξήχθη οι οποίες είχαν να κάνουν με:
- Αναλογίες μουσικής-γλώσσας: η εκπαίδευση παιδιών με δυσλεξία με τη χρήση μουσικής θα μπορούσε να συμβάλει να βελτιώσουν τα εγκεφαλικά κυκλώματα που είναι κοινά για τη μουσική και τις γλωσσικές διαδικασίες
- Τα χρονικά και ρυθμικά χαρακτηριστικά της μουσικής, τα οποία θα μπορούσαν να ασκήσουν θετική επίδραση στις πολλαπλές διαστάσεις του «χρονικού ελλείμματος» χαρακτηριστικών ορισμένων τύπων δυσλεξίας.
- Διατροπική ολοκλήρωση, με βάση συγκλίνουσες ενδείξεις μειωμένης συνδεσιμότητας μεταξύ περιοχών του εγκεφάλου στη δυσλεξία και σχετικών διαταραχών.
Στην έρευνα για την αξιολόγηση του CMT αναπτύχθηκε μια σειρά μουσικών ασκήσεων που περιλάμβαναν αισθητήρια και κινητικά συστήματα, με ιδιαίτερη έμφαση στη ρυθμική αντίληψη και παραγωγή. Πραγματοποιήθηκαν δύο ξεχωριστές μελέτες, μία στην οποία έλαβαν μέρος παιδιά με δυσλεξία τα οποία ακολούθησαν εντατικές μουσικές ασκήσεις πάνω από δέκα οχτώ ώρες για τρεις συνεχόμενες ημέρες, και το άλλο στο οποίο ακολούθησαν πάλι δέκα οχτώ ώρες μουσικής οι οποίες μοιράστηκαν σε έξι εβδομάδες.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν σημαντικές βελτιώσεις σε ορισμένα μη εκπαιδευμένα, γλωσσικά και μη γλωσσικά στοιχεία. Το πρώτο απέδωσε σημαντική βελτίωση στην κατηγορική αντίληψη και ακουστική αντίληψη των χρονικών συνιστωσών της ομιλίας. Η δεύτερη μελέτη αποκάλυψε επιπρόσθετες βελτιώσεις στην ακουστική προσοχή, τη φωνολογική ευαισθητοποίηση, ικανότητες ανάγνωσης και επανάληψη ψευδών λέξεων (Habib M,et.al.,2016).
Αυτά τα αποτελέσματα παρέχουν νέα πρόσθετα επιχειρήματα για τη χρήση της μουσικής ως μέρος της συστηματικής θεραπευτικής και εκπαιδευτικής πρακτικής για παιδιά με δυσλεξία.
Ακοή και Δυσλεξία
Ο Γάλλος ωτορινολαρυγγολόγος Αlfred Tomatis, υποστηρίζει ότι πολλά παιδιά με δυσλεξία έχουν πρόβλημα με τα αυτιά τους και συγκεκριμένα με το αριστερό αυτί, γιατί εκεί βρίσκεται ο κοχλίας το όργανο που σχετίζεται με την κατάτμηση και ανάλυση των ήχων και λειτουργεί πολύ γρήγορα. Σε άτομα με δυσλεξία η διεργασία αυτή ακολουθεί έναν πιο αργό ρυθμό με αποτέλεσμα την αδυναμία συγχρονισμού μεταξύ αυτού που ακούει και αυτού που επεξεργάζεται. Συνεπώς επεξεργάζονται την γλώσσα με βραδύτερους ρυθμούς. (Σακαλάκ,2004:198).
Η νευροψυχολόγος Κatie Overy χαρακτηρίζει την μουσικη εκπαίδευση ως μια σημαντική γνωστική και αναπτυξιακή διαδικασία καθως συμβάλλει στην βελτίωση δεξιοτήτων όπως είναι η γλώσσα, η συγκέντρωση, η μνήμη και τον κινητικό συντονισμό. Συγκεκριμένα, μέσω της μουσικής αγωγής γίνεται η φωνολογική επεξεργασία βασικής εκπαίδευσης και γλωσσικής ανάπτυξης.
Μέσα από τον αυτοσχεδιασμό στο πιάνο, ο δάσκαλος παίζει κλίμακες ή συγχορδίες σε διάφορα ρυθμικά σχήματα. Ο μαθητής καλείται να ‘μιμηθεί’ και να αναπαράγει τα ρυθμικά σχήματα και τους τονισμούς, είτε τραγουδιστά (την μελωδική γραμμή που υπαγορεύτηκε) είτε με την κίνηση (τα ρυθμικά σχήματα). Αυτή η δραστηριότητα, λόγω της ακουστικής αναπαράστασης βοηθά σημαντικά αυτά τα άτομα να βελτιώσουν τη φωνολογική τους μνήμη (Vann, 2006: 5-7).
Επίσης, με το Solfege και το τραγούδι, οι μαθητές καλούνται, όχι μόνο να εκτελέσουν ένα ρυθμικό σχήμα ή μια μελωδία που τους δόθηκε από τον διδάσκοντα, μπορούν να αφομοιώσουν τις γνώσεις του μαθήματος και να αναπτύξουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες μέσω του τραγουδιού και τη σωστή χρήση της φωνής μέσω των φωνητικών ασκήσεων. Ακόμα, σύμφωνα με προηγούμενες αναφορές, το τραγούδι βοηθά σημαντικά στις αναγνωστικές και λεξιλογικές δεξιότητες του ατόμου (Ristow, 2008: 6-8).
Ένα άτομο με μαθησιακές δυσκολίες ωφελείται απο την μουσική εκπαίδευση. Η μουσική ως τρόπος έκφρασης, ελευθερώνει το άγχος, ενδυναμώνει την αυτοπεποίθηση και κατευθύνει το παιδί να πιστέψει στον εαυτό του και στις δυνατότητες του. Κάθε μουσικό αποτέλεσμα υπενθυμίζει πως η προσπάθεια ανταμοίβεται.
Βιβλιογραφία:
Habib M, Lardy C, Desiles T, Commeiras C, Chobert J and Besson M (2016) Music and Dyslexia: A New Musical Training Method to Improve Reading and Related Disorders. Front. Psychol. 7:26. doi: 10.3389/fpsyg.2016.00026
A systematic review of music and dyslexia Rolka, Ε. J., Silverman, M. J., 2015. Volume 46, Pages 24-32
